De sterkte van meertaligheid in een klascontext

Toen we de opdracht kregen om een artikel uit een vaktijdschrift te lezen, wist ik niet goed naar welke tijdschriften ik op zoek moest gaan. Gelukkig werden er een aantal tijdschriften gesuggereerd en één voor één heb ik deze opgezocht. Fons, een tijdschrift voor didactiek Nederlands in Vlaanderen, viel me meteen op. De cover is kleurrijk en licht al een tipje van de sluier op over de inhoud van het tijdschrift. De inhoudstafel prikkelde me alleen nog maar meer om verder te lezen. Enkele onderdelen van de inhoudstafel werden ondersteund door bondige koppen. Dit vond ik persoonlijk een schot in de roos omdat het heel uitnodigend werkte. Op basis van mijn ervaring als leerkracht voor anderstalige nieuwkomers koos ik voor volgend artikel: ‘Thuistalen: geen drempel, maar bondgenoot bij Nederlands leren’.

‘Van Spaans tot Tigrinya, van Pashto tot Twi: onze klaslokalen worden op talig vlak steeds diverser. Die taaldiversiteit is een verrijking voor ons onderwijs, maar stelt leerkrachten ook voor uitdagingen. Zeker in klasgroepen met leerlingen en cursisten die het Nederlands nog volop (moeten) verwerven, wordt de thuistaal daarbij soms vooral als een hindernis gezien. Nochtans weten we uit onderzoek dat competent zijn in andere talen niet haaks hoeft te staan op vaardig(er) worden in het Nederlands. Meer nog: de thuis- en moedertalen van je leerlingen en cursisten kunnen net ondersteunend zijn in het taalleerproces.’ (Delarue, 2022, p. 4).

Deze interessante bevinding is in het basisonderwijs niet onopgemerkt gebleven. In het lager onderwijs wordt veel aandacht gegeven aan meertaligheid, wat positieve gevolgen met zich meebrengt. Enerzijds voelen meertalige jongeren zich meer thuis in een klas waar ruimte is voor talige diversiteit. Anderzijds krijgen deze jongeren zo ook extra handvaten aangereikt om zowel op vlak van taal als op andere domeinen bij te leren. Ook in het secundair onderwijs wordt de laatste tijd meer en meer belang gehecht aan ‘functioneel meertalig leren’, de term die gegeven wordt aan het gebruik van zowel het Nederlands als de thuistaal.

In het NT2-onderwijs blijkt er nog werk aan de winkel te zijn, daar de thuis- en moedertalen van cursisten slechts heel gering worden ingezet. Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat binnen het NT2-onderwijs het leren van de Nederlandse taal op de eerste plaats wordt gezet. Bijgevolg willen NT2-leerkrachten hier dan ook zoveel mogelijk tijd aan spenderen. Toch dient hier een belangrijke bedenking bij gemaakt te worden: ‘Kwalitatief taalleren komt dus niet per se altijd neer op kwantitatief zoveel mogelijk tijd in de doeltaal investeren: die tijd moet vooral goed ingevuld worden om maximaal te kunnen renderen.’ (Delarue, 2022, p. 5).

Zelf merk ik op dat zowel ik als mijn collega’s naast het Nederlands ook de thuistaal van leerlingen proberen in te zetten. Toch ben ik mij ervan bewust dat dit niet altijd evident is. De vele praktijkervaringen die in het artikel worden besproken zijn voor mij heel inspirerend en vind ik dan ook een echte meerwaarde. Zo heb ik geleerd dat het succesvol is om eerst grammatica aan te bieden in het Nederlands aan leerlingen, om vervolgens duo’s van leerlingen met dezelfde thuistaal nog eens de leerinhoud te laten overlopen maar dan in hun eigen taal. Nadien kunnen ze de Nederlandse grammatica vergelijken met de grammatica in hun thuistaal.

Wat me eveneens is bijgebleven uit de praktijkervaringen is de placematmethode. Hierbij moeten de leerlingen gedurende één minuut een korte tekst in het Nederlands lezen. Na afloop van deze minuut moeten de leerlingen de tekst wegleggen en in hun eigen taal op een placemat noteren wat ze hebben onthouden. Tijdens een tweede lesronde mogen de leerlingen met elkaar afspreken wie bijvoorbeeld de inleiding leest en wie de eerst/tweede/… alinea doorneemt. Op die manier kunnen leerlingen meer informatie verzamelen uit de tekst en noteren op de placemat in het Nederlands. Dit lijkt mij een zeer bruikbare en efficiënte methode, die ik zeker en vast in de toekomst wil uittesten in de klas.

Tot slot benoemde Zohra Beldman, coördinator onderwijsoperatie en kwaliteit bij LanguageOne, vijf handvaten die je als leerkracht kan gebruiken wanneer je meer wil inzetten op de thuistaal van leerlingen. Aangezien ze mij zeer waardevol lijken om te gebruiken als leerkracht, wil ik ze graag met jullie delen:

1. Moedig leerlingen aan om zich uit te drukken in talen die ze goed beheersen om zo hun zelfvertrouwen te stimuleren.

2. Wees aandachtig voor de verschillen tussen de thuistalen van leerlingen. Zo is bijvoorbeeld het alfabet niet universeel over alle talen heen.

3. Zet in de eerste plaats in op onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van leerlingen.

4. Stem de groepsindeling af op het doel van de lesopdracht. Het is belangrijk om na te denken bij welke opdrachten het belangrijk is dat leerlingen met dezelfde thuistaal samenzitten en bij welke niet.

5. Stimuleer leerlingen om hun thuistaal zelfstandig te gebruiken tijdens de les. Laat hen bijvoorbeeld een presentatie maken over hun thuistaal.

Dit artikel heeft mij veel inzichten geboden, die ik zeker en vast zal toepassen tijdens mijn lessen. Via deze link kunnen jullie het artikel zelf lezen en ik hoop dat jullie even enthousiast zijn als ik: https://tijdschriftfons.be/recentste-nummer/.

Bron: Delarue, S. (2022). Thuistalen: geen drempel, maar bondgenoot bij Nederlands leren. Fons, 8(1), 4-9. Geraadpleegd op 29 maart 2023, van https://tijdschriftfons.be/recentste-nummer/